Wist je dat er momenteel zeventig landen in de wereld afgegrendeld zijn met hekken en muren? Dat aantal is sinds 1989, toen de Berlijnse muur viel, gigantisch toegenomen. Tot die tijd was de wereld al danig verdeeld, maar tijdens de koude oorlog stonden er ‘slechts’ om elf landen in de wereld muren.
Grenzen bewaken. Het is een van de terugkerende thema’s van deze tijd. En het lijkt erop dat hoe meer grenzen er worden opgetrokken, hoe minder het allemaal werkt.
De aantallen over de ontstellende toename van de streng-grens-bewaakte landen heb ik uit de film Human Flow. Een paar weken geleden zag ik deze film in Lux in Nijmegen. Het is een documentaire gemaakt door de Chinese kunstenaar Ai Weiwei over de vluchtelingen wereldwijd. Behalve het verhaal van mensen die op de loop zijn overal geeft het ook een indrukwekkend en soms bijna poëtisch beeld van de wereld.
In totaal zaten er drie mensen in de filmzaal. In het grand café van bioscoopcomplex Lux was het waanzinnig druk toen ik er na afloop van de film doorheen liep.
Ai Weiwei houdt zich in zijn werk al jaren bezig met de vluchtelingen. Zo maakte hij begin 2016 een ruimtelijke installatie op de Berlijnse Gendarmenmarkt: de gevel van het Konzerthaus werd vlammend oranjerood door de pilaren helemaal te behangen met reddingsvesten, afgegooid door vluchtelingen uit de talloze boten die naar de Europese kust varen. Het was een enorme hoeveelheid, en toch maar een fractie van wat er dagelijks op het strand achterblijft als de mensen daar worden opgevangen.
Zelf is Ai Weiwei een banneling uit China, op dit moment woont en werkt hij in Berlijn, en het is de vraag of hij wel terug kan naar zijn eigen land. Omdat hij een invloedrijk en veelgevraagd internationaal kunstenaar is, leeft hij op deze manier in het westen.
Voor de film Human Flow bereisde hij 23 landen. Van Hongarije tot aan Mexico, overal zie je mensen die huis en haard hebben moeten achtergelaten, op de vlucht voor armoede, honger en oorlog. Jong, oud, vitaal, krakkemikkig, man, vrouw, allemaal op weg. Een route afleggend naar onzekerheid.
Al kijkend ging ik op in het verhaal van de wereld waarin een deel van de bevolking zich letterlijk aan het verplaatsen is. Alles stroomt. Op dit moment, als ik dit aan het typen ben, als jij dit aan het lezen bent, als we zo dadelijk weer eens een kopje koffie halen, als we straks plannen maken om naar bed te gaan, als we morgenochtend weer wakker worden, de hele tijd, zijn er mensen bezig met vluchten.
Het zien van de film geeft een andere ervaring dan het kijken van een item in het journaal of een reportage in een actualiteitenprogramma over een enkele plek. Ai Weiwei schetst in zijn film een breder beeld, en daarvoor heeft hij de hele aarde bereisd. Te zien zijn individuele gevallen, maar ook veel menigten; grote groepen onderweg, lopend, in kampen, in bootjes, wachtend bij grenzen. Soms zijn het welhaast surrealistische beelden van compleet verwoeste omgevingen, van plekken die letterlijk in brand staan, of van een tocht in de nacht die maar voortgezet wordt, langs treinrails, door wilde natuur en ‘niemandsland’.
Ik wilde de film eigenlijk nog wel een keer zien. Dat bleek helaas niet meer mogelijk in de bioscoop, na enkele weken al. Eerst was de film al verbannen naar één enkel tijdstip op één middag in de week. En nu vond ik hem al niet meer terug in het programma.
Het was een indrukwekkende film. Het was ook een mooie film, die behalve schrijnende beelden ook ‘denk-impulsen’ gaf over wat het leven kan betekenen. Wat een mens is. Wat een leven inhoudt. Hoe de wereld eruit ziet. En hoe alles met elkaar samenhangt.
Dichter des Vaderlands Ester Naomi Perquin maakte een lang gedicht ter inleiding van de film toen hij op het IDFA vertoond werd. Het is hier te lezen. Een bijzonder gedicht bij een bijzondere film.
Kijk verder op www.mixedmediasoup.com.
mixed Media Soup 