Een van de eerste grote werken die museum De Pont aankocht was een monumentale steencirkel van Richard Long, een weloverwogen en zeer juist gebleken keuze. Dat scheidend directeur Hendrik Driessen voor zijn vertrek nog een keer een mooie tentoonstelling wilde maken met de beroemde Land Art kunstenaar Long, kwam in die zin niet als een verrassing.
In betrekkelijk korte tijd werd die tentoonstelling gerealiseerd, zo vertelde Driessen tijdens de vernissage van de grote Long-tentoonstelling die dit voorjaar te zien is in het Tilburgse museum. Het resultaat mag er wezen, om niet te zeggen dat het een must is voor liefhebbers van de kunst van nu.
De bekende kolossale steencirkel van Long – ‘waarmee het allemaal begon’ – ligt er nu juist niet, wel is er een divers aantal werken te zien die het oeuvre van de beroemde ‘wandelkunstenaar’ op een inspirerende manier weerspiegelen.
Land Art
In de grote hal van De Pont lijkt alles klein, behalve als je écht iets gigantisch toont. Dat dat inderdaad werkt, daarvan getuigt de zich over vele meters uitstrekkende tekst op de muur die direct de aandacht trekt.
MEGALITHIC TO SUBATOMIC
FROM CARNAC TO CERN
A WALK OF 603 MILES IN NINETEEN DAYS ACROSS FRANCE TO SWITZERLAND AUTUMN 2008
Het is geen poëzie, en ook weer wel, althans, als het leven zelf poëzie vermag te zijn. Je verplaatst je tijdens het lezen naar een plek, een tijd… en in de situatie van Richard Long, maker van de tekst. In de herfst van 2008 ondernam hij een wandeling. Het was een tocht van 603 mijl in negentien dagen door Frankrijk naar Zwitserland. Een intrigerende tekst die de lezer ervan op sleeptouw neemt, mee in de voetsporen van de kunstenaar wiens hele artistieke leven draait om het maken van wandelingen. Daarbij is de wandeling zelf het kunstwerk. Als weerslag van zijn tochten kun je in musea en galeries werk zien wat uit de wandelingen voortkomt. Vaak zijn het foto’s van schitterende landschappen met daarin een cirkel of lijn, ter plekke aangelegd met in de natuur gevonden materialen.
Richard Long (Bristol, 1945) is een van de belangrijkse Land Art kunstenaars ter wereld, zijn werk zit in de collecties van vele belangrijke musea.In het magazine van de Tate Gallery schreef Robert Macfarlane – als schrijver bekend vanwege zijn wandelfascinaties en ervaringen met voettochten, en de boeken die hij daarover publiceerde – een beschouwing die een interessant beeld geeft van wat het werk van Long inhoudt, met ook mooie, wat oudere beelden erbij.
Verplaatsingen
Zijn eerste werk A line made by walking maakte Richard Long in 1967. De foto ervan bevindt zich in de collectie van de Tate in Londen. Het is een streep in een grasveld niet ver van waar Long destijds woonde, ontstaan doordat de kunstenaar ettelijke malen over hetzelfde stuk gras heen en weer had gelopen.
Later volgden meer verplaatsingen over grotere afstanden, niet per se een zichtbaar spoor achterlatend, door alle delen van de wereld. Vaak ook door onherbergzame gebieden. Af en toe werd er onderweg iets gemaakt met takjes of stenen, of, nog vluchtiger, met water en modder. Als een stille getuige van de wandeling die had plaatsgevonden, was er dan alleen nog een – snel te verdwijnen – artistiek spoor in het landschap. De kunstenaar deed er niet toe, behalve dat hij de persoon was die zich bewoog.
Jarenlang waren er dan ook maar weinig foto’s van Richard Long te vinden. In echt hele oude catalogi van groepstentoonstellingen waar Long aan meedeed, staat er van iedere deelnemer een foto bij het werk, behalve van hem. Dat is nu veranderd. Misschien omdat het hem niet zo veel meer uitmaakt, misschien omdat zijn persoon hem niet meer afleidt. Of misschien omdat mensen, zeker naarmate je populairder wordt, gewoon niet op afstand te houden zijn.
Ontstaansproces
Een mooie anekdote: toen kunstverzamelaar Martijn Sanders, decennia geleden alweer, Richard Long uitgenodigd had in het bos achter zijn huis een werk te maken, hoopte hij over de schouder van de kunstenaar te kunnen kijken om het ontstaansproces van ‘zijn’ kunstwerk mee te mogen maken. Het duurde en duurde maar, en Long maakte absoluut geen aanstalten. Totdat Sanders even weg moest. Naar de wc? Ging de telefoon? Lang was hij niet weg. Maar toen de verzamelaar terugkwam, was het kunstwerk af.
Inmiddels wordt Long zelfs gefilmd als hij een muurschildering of steencirkel maakt. Als hij een muurschildering in een museum vervaardigt, zijn er mensen in de buurt, zo gaat dat. Ik heb de eer gehad er verschillende keren bij te mogen zijn geweest als hij in een museum een tentoonstelling inrichtte. De laatste keer was dat in Málaga in 2017, waar hij ook een muurschildering maakte met ‘plaatselijke’ modder, onder andere uit de Guadalhorce-rivier. De stenen voor de enorme steencirkels kwamen uit een groeve bij Almería, een ruig gebied dat bekend is vanwege Sergio Leones spaghetti-westerns. Zo hebben alle tentoonstellingen een link met de omgeving.
Wat aanwezig is van vorige wandelingen en reizen blijft echter ook, want alles is met elkaar verbonden; in het oeuvre van Long is de wereld één. Daarbij is hij schatplichtig aan Oosterse culturen. Dat komt niet alleen tot uiting doordat in exposities de kunstwerken qua plek en tijd ‘gemengd’ getoond worden en data en plekken door elkaar lopen. Ook het ‘hoofddoekje’ dat Long bij deze werkzaamheden steevast draagt, maakt een verbinding. Het is afkomstig van de Zen-tuin in Kioto en is, zoals Long me eens vertelde, zijn lucky hat.
Tekst: Ilona Verhoeven
www.mixedmediasoup.com
De tentoonstelling in De Pont in Tilburg is te zien tot en met 16 juni 2019.
mixed Media Soup 